Xếp hạng ĐH: Đích đến hay đòn bẩy chất lượng?

Ngày 19-6, Trường ĐH Ngân hàng TP HCM tổ chức hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Xếp hạng đại học ở Việt Nam: Lý luận và thực tiễn”, quy tụ nhiều diễn giả, nhà khoa học trong và ngoài trường.

“Vay mượn trong khoa học” để thăng hạng – một chiến lược xếp hạng?

Tại hội thảo, TS Nguyễn Quốc Chính – Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng đào tạo, ĐHQG TP HCM – cho biết việc các trường “vay mượn” trong khoa học để cải thiện vị trí trong bảng xếp hạng đại học là một thực tế. Ông khẳng định: "Việc này tuy không đúng về liêm chính học thuật, nhưng chưa vi phạm "luật chơi" hiện tại trong xếp hạng đại học nên đang được một số trường thực hiện như một chiến lược giúp tăng hạng một cách nhanh chóng".

PGS- TS Nguyễn Đức Trung phát biểu khai mạc hội thảo

TS Chính cũng nhấn mạnh rằng xếp hạng ĐH là một “cuộc chơi tự nguyện” nhưng nếu tham gia, các trường cần chuẩn bị kỹ càng và biết mình đang chơi theo luật nào.

Thông qua cuộc chơi này, các trường xác định được vị trí của mình trên bản đồ giáo dục ĐH quốc gia và quốc tế; thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình của nhà trường đối với các bên liên quan và toàn xã hội; quảng bá hình ảnh trường ĐH, giúp trường ĐH thu hút nhân lực chất lượng cao, tài trợ...; làm nền tảng cho công tác đảm bảo chất lượng các trường ĐH, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu.

 “Không có bảng xếp hạng nào hoàn hảo, điều quan trọng là chọn đúng hệ thống phù hợp với định hướng và năng lực của trường mình”- TS Nguyễn Quốc Chính, chia sẻ.

Các bảng xếp hạng nổi bật như ARWU (Giao thông Thượng Hải) chủ yếu đánh giá mức độ xuất sắc dựa trên thành tích nghiên cứu và các giải thưởng như Nobel, Fields; trong khi THE (Times Higher Education ) tập trung vào dữ liệu định lượng như số bài báo quốc tế. QS lại thiên về uy tín học thuật, tuyển dụng và tỉ lệ giảng viên/sinh viên. Mỗi bảng xếp hạng đều có ưu – nhược điểm riêng, vì vậy TS Chính khuyến nghị các trường nên tận dụng như công cụ để soi chiếu, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu.

TS Nguyễn Quốc Chính cũng chỉ ra những hạn chế của xếp hạng ĐH như một số bảng xếp hạng thiên về thành tích công bố khoa học hoặc khảo sát danh tiếng và đặt trọng số quá cao vào lĩnh vực này dẫn đến định hướng không chính xác cho các trường ĐH. Ngoại trừ về công bố khoa học là dữ liệu có thể kiểm chứng, phần lớn các dữ liệu khác do nhà trường cung cấp hoặc mang tính chủ quan nên khó kiểm chứng mức độ tin cậy. Ông cũng cho biết hiên chỉ 5% các trường ĐH trên toàn thế giới xuất hiện trên bảng xếp hạng.

Xếp hạng ĐH: Không chỉ để “khoe” mà là định vị chiến lược phát triển

Theo PGS- TS Nguyễn Đức Trung, Hiệu trưởng Trường ĐH Ngân hàng TP HCM, chất lượng giáo dục ĐH phụ thuộc vào nhiều yếu tố: trình độ giảng viên, môi trường học thuật, uy tín và sự đầu tư cho nghiên cứu. Dù Việt Nam đã có những cải tiến rõ rệt, như tỉ lệ tiến sĩ tăng, chiến lược phát triển trường ngày càng rõ nét, nhưng vẫn còn ít cơ sở được xếp hạng cao trên bản đồ quốc tế.

GS Nguyễn Lộc, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cũng chia sẻ: số trường ĐH của Việt Nam xuất hiện trong các bảng xếp hạng quốc tế còn hạn chế, đặc biệt là bảng ARWU, QS hay THE. Một phần nguyên nhân đến từ thực trạng chất lượng đào tạo và nghiên cứu chưa thật sự cạnh tranh.

GS Lộc khuyến nghị: “Thay vì chỉ tập trung vào bảng xếp hạng toàn cầu lớn, các trường nên khởi đầu bằng các bảng xếp hạng khu vực như QS Asia, THE Asia, hay tham gia xếp hạng theo hạng mục như QS Stars, THE Impact Rankings. Đồng thời, đẩy mạnh công bố quốc tế trên SCOPUS, nâng chuẩn giảng viên, mở rộng quan hệ học thuật và tăng khả năng hiện diện trên các diễn đàn quốc tế”.

Ở một góc nhìn khác, TS Ông Văn Năm, đại diện Phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng, Trường ĐH Ngân hàng TP HCM nhấn mạnh rằng xếp hạng ĐH còn ảnh hưởng đến khả năng thu hút sinh viên quốc tế. Tuy Việt Nam có lượng lớn du học sinh ra nước ngoài, nhưng lại đón tiếp rất ít sinh viên quốc tế, do còn thiếu hệ thống công nhận tín chỉ đồng bộ, rào cản ngôn ngữ và dịch vụ hỗ trợ chưa toàn diện.

“Xếp hạng không chỉ để quảng bá, mà là để tự định vị, xác định chiến lược phát triển dài hạn, tăng tính cạnh tranh trong giáo dục ĐH toàn cầu” – TS Ông Văn Năm, khẳng định.